Spor Psikolojisi

Spor psikolojisi ülkemizde yeni gelişmekte olup, her seviye ve branştan sporcunun ve antrenörün performanslarını etkileyen zihinsel faktörleri ve aynı zamanda sporun bireyin gelişiminde nasıl bir rol üstlendiğini araştıran psikolojinin bir alanıdır. Günümüzde sporcunun ve antrenörün  performansının sadece sahip olduğu fiziksel, taktiksel ve tekniksel becerilere bağlı olmadığı, bir takım mental özelliklerin de performansın üzerinde çok etkili olduğu bilinmektedir. Bu yüzden, sporcunun ve antrenörün performansı bu becerilerin bütününü ve bunların birbirleriyle olan etkileşimini yansıtmaktadır.

Spor psikolojisinden sadece sporcular  ve antrenörler değil aynı zamanda fizyoterapistler, aileler, antrenman bilimciler ve sporun içinde bulunan herkes faydalanabilir. Spor psikologları ülkemizde daha yeni yeni ekibe dahil edilse de yurt dışında bir çok kulübün ve milli takımların bünyesinde full-time olarak görev yapmaktadırlar.

Spor psikologlarının hazırladıkları müdahale programlarının amacı, kişiye performansının zihinsel kısmını istediği şekilde kontrol edebilmesi için belli başlı spor psikolojisi tekniklerinin kazandırmasıdır. Bunlara örnek olarak doğru hedef belirleme, öz konuşma ve saha içi dikkat yönetimi, gevşeme teknikleri, doğru zihinde canlandırma, baskı altında stres yönetimi,  takım ruhu oluşturma, saha içi ve dışı etkili iletişim teknikleri olarak sayılabilir.

Spor psikologlarının çalışma konuları çok geniş bir alana yayılmaktadır. Bu çalışmaları yaparken klinik, gelişim, sosyal, endüstri, bilişsel psikoloji gibi psikolojinin farklı alanlarından da etkilenirler ve çalışmalarını bu alanlardaki bilgilerle harmanlarlar. Bir sporcunun sporuna başlama yaşı diyelim 10-11 ki bu bazı spor branşlarında 5-6 yaşa kadar düşmektedir ve emeklilik yaşı herhangi bir sakatlık sebebiyle spor sonlandırılmadıysa, yine spor branşlarına göre değişiklik göstermekle birlikte 25-38 yaşları arasındadır. Yani birey çocukluk döneminden başlayarak ergenlik ve yetişkinlik dönemleri de dahil olmak üzere geçirdiği tüm bilişsel ve psiko-sosyal değişimler sırasında sporun içindedir. Bu süreçte sporu ilgilendiren birçok önemli kavram gelişmeye başlar; rol üstlenme, sorumluluk alma, ahlak gelişimi, başarı algısı, yetenek ve çaba gibi… Bu noktada spor psikologları sporcu ile çalışırken bireyin içinde bulunduğu evreyi göz önünde bulundurarak yaptığı çalışmalarda örneğin gelişim psikolojisi ve bilişsel psikolojiden yararlanırlar ve müdahale programlarını ona göre oluştururlar. Bir başka örnek ise endüstri psikolojisini yakından ilgilendiren kariyer seçimleri ve transferleri olabilir. Sporcu kariyerini gönüllü veya gönülsüz sonlandırdığı zaman onu yeni hayata hazırlayacak ve adaptasyon sürecini en sağlıklı şekilde geçirmesini sağlayacak programlar endüstri psikolojindeki modellerden yararlanarak oluşturulabilir.